Het waddengebied hoort bij Nederland zoals klompen en kaas. Het staat al sinds 2009 op de Werelderfgoed lijst van UNESCO. Maar hoe goed kennen we onze eigen Wadden eigenlijk? Marien bioloog Chrisje van Ek werkt bij de Waddenvereniging. Ze vertelt ons wat er zo bijzonder is aan het waddengebied. En hoe je op allerlei manieren kennis kunt maken met de vele gezichten van het Wad en zijn bewoners. Wadloop de zonsopkomst tegemoet, waai uit op jouw favoriete Waddeneiland of verken de zeebodem bij laagwater vanaf een drooggevallen schip.

Wat doet de Waddenvereniging?

We doen eigenlijk van alles om het Waddengebied als ecosysteem te behouden, te herstellen en te beschermen. We proberen bijvoorbeeld oplossingen te vinden voor bedreigingen die er zijn, zoals scheepvaart, gas- en zoutwinning, vervuiling en intensieve bevissing. Niet door overal tegen te zijn, maar door ervoor te zorgen dat dingen naar draagkracht gebeuren en in balans blijven. We organiseren daarnaast verschillende projecten om het systeem robuuster te maken en beter toegankelijk voor vissen en vogels. Al die initiatieven kunnen we alleen maar uitvoeren als we er zoveel mogelijk mensen bij betrekken. Daarom zetten we ons in om zoveel mogelijk mensen te laten kennismaken met het Wad. Zodat we allemaal het belang inzien van dit bijzondere gebied.

Wat is jouw rol als marien bioloog?

Ik ben na mijn studie begonnen als gids. Daarna heb ik de lerarenopleiding gedaan, dus ik heb ook een educatieve achtergrond. En ik heb veel natuurreizen begeleid. Die combinatie voer ik voor de Waddenvereniging uit. Ik combineer dus de theoretische kant met de praktische kant, door alle kennis die in huis is door onderzoek, te vertalen op het Wad en aan bezoekers. Ik ben dus ook veel op pad met mensen. Daarnaast denk ik mee over het excursieprogramma en trainen we onze gidsen. Ik hou me bijvoorbeeld ook steeds meer bezig met betekenisvolle activiteiten die je als groep kunt boeken. Dus niet alleen maar kijken en genieten, maar ook meteen iets doen voor het gebied. Bijvoorbeeld strandjutten, opruimacties of metingen doen. Ik mag er dus gelukkig veel op uit! 

Chrisje van Ek

Wat is er zo bijzonder aan het Nederlandse waddengebied?

Het waddengebied omvat drie landen: Nederland, Duitsland en Denemarken. Relatief lijkt het een klein gebied, maar het is het grootste aaneengesloten getijdengebied. Met het komen en gaan van het tij krijg je een grote dynamiek. Elke dag komt er nieuw water, met nieuwe voedingsstoffen, het Wad overgestroomd. De samenstelling van de bodem is echt uniek te noemen. Er leven dieren die tegen nat en droog,  zoet en zout water en warm en koud kunnen. Omdat het zo ondiep is, heb je veel droogvallende platen, die de basis vormen voor een rijk bodemleven. Het is een gebied dat veelal tijdelijk door vissen en vogels wordt bezocht, naast natuurlijk de vaste bewoners zoals de zeehonden. Het waddengebied is voor miljoenen vogels per jaar een trekpleister, om op te vetten als ze op doortrek zijn.

En hoe zit het met de biodiversiteit?

Het zit ‘em in het waddengebied vooral in de aantallen en niet zozeer in de hoeveelheid soorten. Je hebt bijvoorbeeld platen vol wadslakjes en kokkels, en je vindt er enorme mosselbanken. Die vormen een lopend buffet voor heel veel andere dieren. We willen natuurlijk wel toewerken naar meer biodiversiteit. Het eigenlijk doel is zoveel mogelijk schakels in de voedselketens hebben. Van het kleinste algje, dat wordt gegeten door een kreeftje, dat wordt gegeten door een vis, die wordt gegeten door een vogel enzovoort. Als je heel veel schakels hebt, ben je goed bestand tegen veranderingen. Als er dan eens een ziekte is waardoor alle mossels doodgaan, zijn er andere schakels die dat opvangen. Heb je maar weinig schakels, dan krijg je een heel kwetsbaar evenwicht. Dus we hebben het liefst veel soorten in het voedselweb, zodat het systeem zo robuust mogelijk is.

Wat voor projecten doen jullie bijvoorbeeld?

Een heel interessant project waar we momenteel aan werken is de Vismigratierivier door de Afsluitdijk. Het was zo’n 90 jaar geleden logisch dat de Afsluitdijk er kwam, vanwege bijvoorbeeld de overstromingen en het feit dat we meer land nodig hadden. De natuur was in die tijd nog niet iets om rekening mee te houden. Maar ook toen al waarschuwden vissers ervoor dat de visserij achteruit zou gaan.

Heel veel vissen trekken in hun leven namelijk van zoet naar zout water en andersom. Denk aan de zalm, die zijn eitjes legt in de midden- en bovenlopen van rivieren in bijvoorbeeld Zwitserland. Ze trekken in de loop der jaren stroomafwaarts naar zee. Als ze volwassen zijn, keren ze stroomopwaarts weer terug om te paren. Palingen doen dat juist andersom. Die worden geboren in het zoute water van de Sargassozee in het Caraïbisch gebied. De jonge glasalen trekken vervolgens wel 6000 kilometer naar Nederland. Als ze zich dan willen voortplanten, maken ze die enorme reis weer in omgekeerde richting. Fascinerend, want elke trekvis heeft zijn eigen reis en planning.

Je kunt je dus voorstellen dat die Afsluitdijk een enorm obstakel is, met grote gevolgen voor de trekvissen. De Vismigratierivier herstelt de verbinding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee weer. In de 4 kilometer lange, slingerende rivier, die dwars door de Afsluitdijk loopt, kunnen de vissen geleidelijk wennen aan de overgang van zout naar zoet. Is het eb op de Waddenzee, dan stroomt zoet water uit het IJsselmeer via de Vismigratierivier de Waddenzee in. Vissen in de Waddenzee ruiken dit zoete water en weten zo de rivier te vinden. Naar verwachting zwemmen de eerste vissen eind 2024 door de rivier. De vissen en wij kunnen niet wachten!

Wat zijn jouw toptips om kennis te maken met het Wad?

We organiseren veel. Zo hebben we bijvoorbeeld in de zomer droogvaltochten in samenwerking met zeilschepen. Als het water zakt, ligt het schip stil op de zeebodem en kun je van boord gaan met een gids. Dat is een hele bijzondere ervaring. Er zijn ook nachtelijke wandelingen met een sterrenkundige, en jutsafari’s waarbij je op zoek gaat naar aangespoelde schatten. En natuurlijk kun je altijd op eigen houtje te voet of op de fiets een Waddeneiland verkennen of het Wad verkennen langs de dijk.

Check voordat je op pad gaat wel de getijdentabel. Een paar uur voor het laagwaterpunt - de kentering -  zie je bijvoorbeeld al veel wadplaten als je langs de Waddenzeelijn scharrelt. Een paar uur voor hoogwater verzamelen vogels zich juist allemaal op zogeheten hoogwatervluchtplaatsen. Heel erg mooi om die dynamiek te zien.

Wil je het Wad op, ga dan met een erkende gids. Dat is met goede reden verplicht. Je wordt dan niet verrast door de getijden en met een gids leer je het Wad ook beter kennen. Neem je je hond mee? Leuk, maar houd die wel aangelijnd, zeker op of buiten de dijk en op wadplaten. Houd ook minimaal 200 meter afstand van groepen vogels. Rustende vogels zijn zeer kwetsbaar als ze op doortrek zijn. Opvliegen kost ze veel kracht.

Als je het Wad wilt leren kennen, kun je op onze website in de agenda allerlei leuke activiteiten vinden.

Wat is jouw mooiste moment op het Wad?

Anderhalf jaar terug heb ik een wadlooptocht gedaan vanuit Wierum. We vertrokken om 3 uur ’s nachts dus het was aardedonker. Er stond nog water waardoor we zeevonk zagen oplichten. Eerst in onze voetstappen en daarna in het water. Zeevonk is er altijd, maar je ziet het eigenlijk alleen als het water in beweging komt in de zomer. Echt magisch. We liepen richting Engelsmansplaat de zonsopkomst tegemoet, echt een geweldige ervaring.

Werken aan je eigen gezondheid en die van het Wad

Ook kennismaken met het Wad? Waar wacht je nog op? In de app staan in oktober 3 uitdagingen waarbij je werkt aan je eigen gezondheid én tegelijk de Waddenvereniging steunt! Ga bijvoorbeeld wandelen op het Wad, of maak je hoofd leeg met mindfulness oefeningen. Ga jij de uitdaging aan? Dan doen wij een bijdrage aan de projecten van de Waddenvereniging. Heb je de app nog niet, download deze in jouw app-store, je vindt de uitdagingen dan bij Uitgelicht op het ontdekscherm. Of zoek op 'Wad' in de zoekbalk.

• Wandel je fit 
• Eet Wad
• Ontspan Wad

De luchtfoto is gemaakt door: Bruno Doedens