Voel jij je vaak opgejaagd om te presteren, ook als dat niet hoeft? Dan ervaar je misschien prestatiedruk. Maar wat is dat precies, en waarom doen we dit onszelf aan? GZ-psycholoog Louis Zantema vertelt je in deze blog alles over prestatiedruk: hoe het ontstaat, waarom het zo hardnekkig is en hoe je die kritische gedachten kunt loslaten.

Wat is prestatiedruk?

Wat houdt prestatiedruk nou eigenlijk in? Het woord zegt het al: De ‘druk’ om te presteren. Om die druk te ervaren moeten er bepaalde verwachtingen zijn. Dat kan een hoog cijfer zijn als het om school gaat, of het behalen van een bepaald resultaat in bijvoorbeeld je werk of sport. Maar eigenlijk kan het op alle vlakken van je leven gebeuren, zo lang je maar bepaalde verwachtingen hebt waar jij van vindt dat het belangrijk is om er aan te voldoen.

Die (prestatie)druk kan ontstaan door verschillende factoren: buiten jezelf en binnen jezelf. Zo kan een leraar proberen de druk bij jou op te voeren, door bijvoorbeeld te zeggen dat je een voldoende moet halen om nog over te gaan. Of je baas heeft misschien de neiging om kwaad te worden wanneer je een deadline niet haalt. Maar uiteindelijk is bij prestatiedruk de doorslaggevende factor: jijzelf. Uiteindelijk ben je zelf degene die zich wel of niet iets aantrekt van wat je leraar of werkgever zeggen. Maar misschien nog wel vaker zijn we zelf degene die hoge eisen stellen naar onszelf toe, ook als niemand daar bij ons op aandringt.

Hoe herken je prestatiedruk?

Mensen met een hoge prestatiedruk hebben een grotere kans dat ze veel ‘kritische gedachten’ in hun hoofd hebben. Zo’n soort stem die continu commentaar levert dat je iets niet goed doet, dat het beter kan, of dat het perfect moet zijn. Het gevolg is vaak ook dat mensen die een hoge prestatiedruk ervaren meer angst en stress hebben, en soms zelfs onrealistische doelen gaan stellen.
Als je last hebt van zo’n kritische stem is niks eigenlijk ooit goed genoeg, alsof de stem altijd wel iets vindt om kritisch over te blijven. Mensen reageren verschillend op prestatiedruk, de ene persoon zal sneller geneigd zijn om alles perfect te willen doen, waar een ander juist zaken gaat vermijden. De vermijder zal sneller onder zijn of haar niveau gaan werken om op die manier de druk te verlagen.

Er zijn verschillende manieren waarop mensen omgaan met prestatiedruk. Sommigen willen alles perfect doen en raken in de stress als dat niet lukt. Anderen gaan juist zaken vermijden en kiezen bewust voor een lager niveau, zodat ze de druk niet voelen. Maar welke reactie je ook hebt, het is belangrijk om te herkennen wanneer prestatiedruk en kritische gedachten je dagelijks leven gaan beïnvloeden.

Hoe verlaag je prestatiedruk?

Mocht je dit (deels) herkennen, er zijn manieren om je prestatiedruk te verlagen. Een van de eerste stappen is om je kritische gedachten onder de loep te nemen. Wat zegt die stem in je hoofd eigenlijk? En is dat wel echt waar? Vaak zijn deze gedachten overdreven streng en niet realistisch. Het is belangrijk de kritische gedachten te leren loslaten en minder serieus te nemen.

Een goede oefening is om na een situatie waarin je veel druk voelde, terug te kijken en je af te vragen: Wat ging er eigenlijk écht mis? Je zult merken dat het vaak wel meevalt. Misschien was iets niet perfect, maar was het wel gewoon goed genoeg.

Ook helpt het om jezelf wat liever te behandelen. Je hoeft niet altijd perfect te zijn. Het is prima om fouten te maken en soms niet aan alle verwachtingen te voldoen. Sterker nog, door dat te accepteren, verlaag je de druk op jezelf. Hierover meer in de volgende blog en webinar op 22 oktober 20:00!

Heb jij ook wel eens last van prestatiedruk? Doe onze minder prestatiedruk in 7 dagen uitdaging in de Samen Fitter app én deel jouw ervaringen hieronder! Samen kunnen we elkaar helpen om die druk wat minder zwaar te maken.