Als turner steeg Epke Zonderland tot grote hoogte. Zwaaiend aan de rekstok bracht hij mensen wereldwijd in vervoering. Bij zijn technische oefeningen draaide het om uiterste precisie en concentratie. En dat onder het toeziend oog van, tja, eigenlijk de hele wereld. Niet iets waar je knikkende knietjes bij kan gebruiken. Kortom, als iemand stressbestendig is, dan is het Epke wel. Toch? Tijd om hem het vuur aan de schenen te leggen. Hoe heeft hij geleerd om met stress om te gaan en boven zichzelf uit te stijgen?

Heb jij in je sportcarrière stress ervaren en op welke momenten?

Mensen denken vaak dat ik als Olympisch kampioen geen stress meer zou ervaren. Maar dat is gek genoeg niet zo. Het werd ook niet minder door de jaren heen. Maar ik heb er wel steeds beter mee om leren gaan. Ik kon het steeds beter sturen.
Zeker voor belangrijke wedstrijden en grote toernooien had ik vaak stress. Ik merkte het vooral aan mijn ademhaling en een bepaalde spanning en gedachten die de overhand dreigden te nemen. Dat begon dan soms al een paar weken van tevoren. Want alles waar ik elke dag voor trainde, moest er dan op één moment uitkomen. Dus het komt op dat ene moment aan.
Juist als je favoriet bent, dan is de verwachting van anderen ook hoog. Dat probeer je dan allemaal uit te schakelen, maar dat is best lastig. Het lukte me wel altijd om dat te beheersen. Het heeft gelukkig nooit een negatieve invloed gehad op mijn prestaties.

Had je vooral last van stress, of bracht het je ook wat?

Dat laatste want ik had die spanning ook nodig. Want het triggert je en dwingt je om het beste uit jezelf te halen. Als je die spanning om weet te zetten in focus, versterkt het je juist.
Het is dan wel de kunst om de focus te houden op jezelf en op het moment, en niet op allerlei randzaken waar je toch geen invloed op hebt. Als je je gaat bezighouden met allerlei scenario’s over wat er mis kan gaan, ga je jezelf negatief beïnvloeden.
De uitdaging is dus om de juiste balans te vinden en niet te verkrampen, maar die spanning te gebruiken om jezelf op scherp te zetten.

Hoe heb je leren omgaan met stress?

Ik heb geleerd om me tijdens een toernooi puur op mezelf en mijn oefening te richten. Dus ik dacht niet aan de mogelijke uitslag en of ik wel of niet een medaille zou halen. Ik keek niet naar wat mijn concurrenten deden en ik paste daar mijn oefening ook niet op aan. Dat heb ik één keer gedaan en dat pakte verkeerd uit. Want dan kom je niet in de juiste flow en ga je foutjes maken. Dus ik heb geleerd om van mezelf uit te gaan. Mijn mindset en insteek waren om mijn oefening zo maximaal mogelijk neer te zetten. Dan kun je jezelf ook niets verwijten. Dus daar word je ook relaxed van. Want meer dan je best kun je sowieso niet doen.

Ervaar je nu nog wel eens stress of heb je nu meer ontspanning?

Het is natuurlijk niet zo intens als een WK of een Olympische finale, maar ik ervaar zeker af en toe nog wel stress. In mijn werk als dokter heb ik bijvoorbeeld verantwoordelijkheid over mijn patiënten. Ik vind het ook wel eens spannend als ik een presentatie moet geven. Maar het is dus wel een ander soort stress.
Ook nu zoek ik de spanning nog wel op hoor. Als ik met vrienden ga zaalvoetballen ben ik net zo fanatiek en doe ik er alles aan om te winnen.

Heb je tips voor anderen om met stress om te gaan?

Relativeren kan soms heel goed werken, want soms leg je zelf wel heel veel druk op, terwijl dat helemaal niet nodig is. Dus vraag jezelf af of het nou echt zo belangrijk is, of dat het toch wel meevalt.
Wat bij mij altijd heel goed werkt is om dingen te visualiseren. Ik liep mijn turnoefening vlak voor de wedstrijd altijd stap voor stap door in mijn hoofd. Dan beleef je alles vooraf en maak je het overzichtelijk voor jezelf.
En als laatste tip kan het helpen om even je denkpatroon te doorbreken. Bijvoorbeeld door even wat anders te gaan doen, een muziekje op te zetten of even een ommetje te maken. Ik luister bijvoorbeeld graag naar muziek waar ik rustiger van word, zoals The War on Drugs en Nothing but Thieves. Kortom, niet erin blijven hangen, maar weer even die ontspanning opzoeken.

Wil jij ook leren omgaan met stress? Doe dan mee met de uitdaging in de Samen Fitter app. Je krijgt een week lang iedere dag een paar oefeningen om de balans tussen spanning en ontspanning te bewaken.

Hoe doe ik mee aan de uitdaging?

1. Open de app. Heb je de Samen Fitter app nog niet? Download de app gratis.
2. Ga naar het ontdekscherm en typ in de zoekbalk 'Beter omgaan met stress'. 
3. Klik op het filter 'Uitdagingen'. 
4. Klik op de uitdaging en start deze.