In gesprek met Epke Zonderland en psycholoog Louis Zantema. Wat hebben de gemeente Den Haag, Belastingdienst, CoronaCheckApp, Thuisbezorgd en het UMCG met elkaar gemeen? Ze waren de afgelopen jaren allemaal slachtoffer van een Distributed Denial of Service, oftewel DDoS, -aanval. In deze bewust gecreëerde online-cyberfile wordt er zoveel verkeer naar een netwerk of server verstuurd, dat deze onbereikbaar wordt voor de normale gebruiker. Een onzichtbaar proces waarbij je de oorzaak niet ziet, maar de gevolgen wel merkt en dat uren of zelfs dagen doorgaat.

In essentie zijn mentale problemen net een DDoS-aanval; waarbij de veroorzakers vaak niet zichtbaar zijn, maar het goed werken van jouw server, oftewel je brein, kunnen verstoren. En waarbij je in tegenstelling tot een fysieke kwaal als een gebroken been, niet weet wanneer je weer uit de lappenmand komt. Online kunnen sterke wachtwoorden, een firewall en virusscanner helpen, en gelukkig zijn er ook voor je lichaam tools om je te wapenen. En die bespreken we met voormalig topsporter en sportarts in opleiding Epke Zonderland en GZ-psycholoog en eigenaar van VR-innovatie Reducept, Louis Zantema.

Liever luisteren dan lezen? Dit interview vind je ook als podcast op Juke of Spotify.

Blij in je brein

Werken aan je fysieke gesteldheid is een stuk tastbaarder dan werken aan je mentale gesteldheid, toch zijn er een aantal kaders die je houvast kunnen geven. “Er zijn vijf basisbehoeften vastgesteld”, begint Louis. “De eerste is dat je je geaccepteerd en erkend voelt, de tweede dat je zelf bepaalt wie je bent en wat je doet, de derde dat je realistische grenzen kent of hebt meegekregen van je ouders, de vierde dat je vrijheid hebt in hoe je je kunt uitdrukken en de vijfde dat je spontaan kunt zijn en kunt spelen. En als je het hebt over niet of minder blij in je brein zijn, dan gaat het vaak mis bij een van deze behoeften.”

Ervaring van Epke

“Dit is eigenlijk allemaal nieuw voor mij”, reageert Epke. “Bij basisbehoeften denk ik aan wat algemenere dingen; eten, drinken en huisvesting en dit is natuurlijk meer op het brein gericht, maar wel heel herkenbaar als ik er zo over nadenk. Vooral de behoefte om geaccepteerd en erkend te worden heb ik zelf ervaren. Want toen ik topsporter was, was dat mijn identiteit, zo identificeer je je ook naar anderen toe. Maar als je topsportcarrière erop zit, valt alles in één keer weg en ligt het bekende ‘zwarte gat’ op de loer. Dat voelde voor mij in het begin best onwennig, maar ik ben blij dat ik mijn studie ben blijven volgen, zodat ik al wat achter de hand had.”

Help, ik sta vast!

Als je je enkel breek ga je zonder na te denken naar het ziekenhuis, hoe zit dat met mentale problemen? Epke benoemde de onwennige periode na het stoppen met topsport en zo heeft iedereen wel eens een dipje, maar hoelang mag dat duren voordat je hulp zoekt? “Ik zeg vaak; wanneer de problemen steeds maar weer terugkomen”, vertelt Louis. “Heb je steeds weer het gevoel dat je niet geaccepteerd wordt, waarbij dit gevoel er op de basisschool al was, op de middelbare weer terugkwam en nu ook op het werk aanwezig is? Dan kun je nog zoveel proberen om dat los te laten, maar het feit dat dit steeds weer terugkomt is meestal veelzeggend. Dan hoef je niet meteen naar een psycholoog, maar moet het je wel laten nadenken over je basisbehoeften.” 

De effecten van aanvallen op je brein

Het hebben van een mentale dip heeft impact op je brein, of dit nadelig is heeft te maken met de duur van klachten, licht Louis toe. “In je brein gebeuren allerlei dingen wanneer je een dip hebt en dit kort je stresssysteem activeert. Er komen allemaal hormonen vrij die invloed hebben op je immuunsysteem en die gaat dan vervolgens heel hard werken. Als dat van korte duur is, is dat niet zo erg. Sterker nog; dat is wel gezond, want je krijgt even een flinke boost, alleen wordt dit problematisch als je langere tijd, drie tot zes maanden, stress hebt of een dip ervaart. Dan wordt naast de invloed op je geest ook de invloed op je lichaam duidelijk merkbaar.” 

Zo kom je los van bestaande patronen

Maar wat kun je doen om zo’n patroon te doorbreken? Louis: “In zo'n geval moet je vaak vooral kijken naar wanneer het probleem is ontstaan en hoe je die behoefte alsnog kunt vervullen. Simpel gezegd is confrontatie met dat wat je spanning geeft of dat wat je normaal uit de weg gaat, een van de beste medicijnen. Vind je het spannend om met collega’s naar een borrel te gaan? Doe het toch en ga daar het gesprek aan met iemand die je niet zo goed kent. Ben je bang voor honden? Ga een keer naar het asiel. En in algemene zin kun je natuurlijk ook naar je eigen positieve gezondheid en vitaliteit kijken, bijvoorbeeld door de vitaliteitstest [LINK] te doen.

Verder is het hebben van balans in je leven belangrijk. Daarmee bedoel ik niet dat alles heel gelijkmatig moet zijn, maar dat je kijkt of je inspannings- en ontspanningsniveau op een dag een beetje in orde is. Is dit niet het geval en merk je dat je bijvoorbeeld de hele dag gespannen bent? Ga dan reflecteren; waardoor komt dit? En besef dan dat we eigenlijk een brein hebben wat prehistorisch is. Dus dat we in een heel moderne wereld leven, maar onze hersenen nog een beetje uit het stenentijdperk stammen. En wat deden jagers-verzamelaars? Die waren even aan het werk, maar gingen daarna chillen en sociaal doen met elkaar, voor de kinderen zorgen of andere dingen in groepsverband doen. Ons brein heeft nou eenmaal baat bij sociale verbinding, spel en plezier.”

Slaap als superpower

Een vaak benoemd verband is die tussen stress en je mentale gesteldheid. En minder stressen is een mooi streven, maar hoe doe je dat dan? Epke: “Bij mij helpt het om activiteiten te doen waar ik gewoon veel plezier aan beleef of even muziek opzetten waardoor ik alles even vergeet en echt in het moment ben.” Daar sluit Louis zich bij aan: “Je moet ook kijken wat voor jou werkt en dat toepassen. Voor de één is dat wandelen, voor de ander muziek en voor weer iemand anders misschien spelen met de kinderen.”

Daarnaast betekent minder stress ook betere slaap en dat is volgens Louis een onderschatte kracht: “Slaap is ontzettend belangrijk, ze zeggen wel eens dat het eigenlijk onze number one superpower is. Als je iets meer of iets beter slaapt, heeft dat zoveel effect op je stress- en immuunsysteem. Je brein heeft de slaap nodig om te verwerken en resetten en uit onderzoek blijkt dat als je 24 dagen achterelkaar een uur te weinig slaapt, je even slecht presteert op aandacht- en concentratietestjes als iemand die een dag wakker is gebleven. Je kunt dus over tijd slaaptekort opbouwen. En wat je hieraan kan doen? Na twaalven ’s middags geen koffie meer drinken en het voor die tijd bij één of twee bakjes houden, op regelmatige tijden naar bed gaan en geen spannende dingen meer kijken op tv of social media in de uren voordat je gaat slapen.”

In de Samen Fitter podcast nemen we je mee in ons gedachtengoed. Waarom zijn we gestart en hoe kunnen we jou helpen om gezonder te gaan leven. Ben je benieuwd naar de andere podcast afleveringen? Luister er naar op Juke of Spotify.